Αλλαγές στη συμπεριφορά εφήβων & νέων: Πότε χρειάζεται η παρέμβαση του ειδικού

«Ο γιος μας είναι 21 χρονών και τελευταία παρουσιάζει κάποιες συμπεριφορές που έχουν αρχίσει να μας ανησυχούν. Είναι συχνά καχύποπτος, δεν είναι κοινωνικός όπως παλαιότερα, κλείνεται με τις ώρες μέσα στο δωμάτιο του, έχει κάνει τη νύχτα μέρα. Πολλές φορές αμελεί και την προσωπική του υγιεινή, πράγμα που ποτέ στο παρελθόν δε συνέβαινε. Σκεφτήκαμε πως αυτό οφείλεται κυρίως στη νεαρή του ηλικία και στο ότι πάντα ήταν κλειστός χαρακτήρας και ντροπαλός. Τι πρέπει να κάνουμε; Να τον πάμε σε κάποιον ψυχολόγο; Μπορεί ξαφνικά σε τόσο νεαρή ηλικία να πρόκειται για κάποια διαταραχή; Και αν είναι κάτι τέτοιο, τι εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν για παρέμβαση;»

Οι εκδηλώσεις και οι συμπεριφορές κατά την εφηβική και μετά-εφηβική ηλικία, συχνά δεν αξιολογούνται σωστά είτε από το οικογενειακό περιβάλλον είτε από κάποιο γιατρό, ενώ σε πολύ υψηλό ποσοστό μπορεί να υπάρχει ιστορικό χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών.

Η πρώτη διερεύνηση «ψυχολογικών» προβλημάτων ή αλλαγών στη συμπεριφορά, θα πρέπει να γίνεται από Ψυχίατρο και μόνο. Συχνά στην Ελλάδα υπάρχει η τάση κάποιος να απευθύνεται στον ψυχολόγο, δίνοντας έτσι το μήνυμα σε κάθε κατεύθυνση, ότι δεν πρόκειται για κάτι σοβαρό. Αυτό μπορεί να βολεύει για λόγους κοινωνικούς, αλλά ίσως και εγωισμού, τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο ή την οικογένεια του, όμως εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Η ουσιαστική διαφορά μεταξύ ψυχιάτρου και ψυχολόγου έγκειται στο γεγονός ότι o ψυχίατρος είναι γιατρός, ενώ ο ψυχολόγος δεν είναι γιατρός. Και, σαφώς, ο ψυχολόγος δε μπορεί και δεν πρέπει να ασχολείται με τη φαρμακοθεραπεία, αφού δεν έχει ιατρικές γνώσεις και σπουδές. Ο ψυχολόγος μπορεί να είναι απαραίτητος, αφού όμως γίνει η πρώτη διερεύνηση από τον ψυχίατρο.

Υπάρχουν «καμπανάκια» κινδύνου που πρέπει να θορυβήσουν γονείς, αλλά και εκπαιδευτικούς, όπως:

• Ριζική αλλαγή της συμπεριφοράς
• Καχυποψία, κοινωνική απόσυρση, απομόνωση
• Στρες χωρίς εμφανείς αιτίες
• Σταθερές διαταραχές ύπνου
• Πλήρης αμέλεια προσωπικής υγιεινής
• Κάθετη πτώση σχολικών επιδόσεων
• Γνωριμία του με τις ψυχότροπες ουσίες

Το σημαντικότερο λοιπόν είναι μια σε βάθος διερεύνηση. Με την πρωτοβουλία των γονέων θα πρέπει όλη η οικογένεια να απευθυνθεί σε κάποιον ψυχίατρο και να εκθέσει την κατάσταση. Εξίσου χρήσιμο μπορεί να είναι και μια πρώτη ενημέρωση – συμβουλευτική των γονέων, χωρίς απαραίτητα την παρουσία του ενδιαφερόμενου.

Η πρόδρομη περίοδος ψυχικών διαταραχών, που χρονικά συσχετίζεται με την έναρξη της, χαρακτηρίζεται από την παρουσία μιας ετερογενούς ομάδας συμπεριφορών, που εμπλέκουν αρκετές περιοχές της λειτουργικότητας και που μπορεί να συνεχίζονται για εβδομάδες ή και χρόνια.

Στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμη οικογένειες οι οποίες δεν αντιμετωπίζουν μια πιθανή ψυχική νόσο με την επιστήμη και είτε την κρύβουν, είτε πιστεύουν στη λύση από θαύμα. Δε γνωρίζουν πως η ψυχική διαταραχή έχει βιολογικό υπόστρωμα: είναι σίγουρα μια «ψυχολογική» διαταραχή, αλλά στηρίζεται σε αίτια βιολογικά, οργανικά, όπως είναι η διαταραχή του θυρεοειδή αδένα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση. Έτσι λοιπόν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο από ψυχιάτρους, με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Κάποιοι μιλούν για άγχος ή για κατάθλιψη και θεωρούν δεδομένο πως αν κάποιος μοχθήσει μπορεί να τα νικήσει, με τη βοήθεια της θέλησης, πνευματικών ή θρησκευτικών δυνάμεων, «εναλλακτικής ιατρικής». Πιστεύουν, ότι η «εναλλακτική ιατρική», οι «εναλλακτικές θεραπείες», με αποφυγή των φαρμακευτικών σκευασμάτων μπορεί να θεραπεύσει τις ψυχικές διαταραχές. Έτσι λοιπόν χάνουν πολλά χρόνια, αλλά δυστυχώς και χρήματα σε μια διερεύνηση και αντιμετώπιση που στην ουσία υπεκφεύγει της πραγματικής αντιμετώπισης του βιολογικού προβλήματος, δίνοντας του μια διάσταση καθαρά ψυχολογική, με μια θεραπεία που στην ουσία βασίζεται σε μια υποστηρικτικού τύπου ψυχοθεραπευτική παρέμβαση (όχι ψυχοθεραπεία), στο placebo effect (επίδραση του εικονικού φαρμάκου) ή και σε «μη φαρμακευτικά» σκευάσματα.