Πτωτική τάση στα κρούσματα HIV λοίμωξης αλλά και με… λιγότερες εξετάσεις για τους οροθετικούς

Την τελευταία πενταετία καταγράφεται στην Ελλάδα μία πτωτική τάση των νέων διαγνώσεων επιστρέφοντας στα επίπεδα πριν το 2010. Το 2016 είχαμε 639 και το πρώτο δεκάμηνο του 2017 492 νέες διαγνώσεις. Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν μία ενθαρρυντική ένδειξη. Η Ελλάδα άλλωστε διαθέτει δωρεάν τις πιο σύγχρονες θεραπείες στα οροθετικά άτομα, διαθέτει άρτια καταρτισμένο στον HIV ιατρικό και επιστημονικό προσωπικό και έχει διαχειριστεί με επιτυχία κρίσιμες καμπές της επιδημίας, όπως με το πρόγραμμα «Αριστοτέλης» μετά την επιδημική έκρηξη στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών στο κέντρο της Αθήνας, τη διετία 2011-2012. Ωστόσο απαιτείται εγρήγορση και συντονισμός της πολιτείας, της επιστημονικής κοινότητας και των ίδιων των ανθρώπων που ζουν με HIV σε μία σειρά από ζητήματα.

Χωρίς εξετάσεις εδώ και ενάμιση χρόνο

Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο τα οροθετικά άτομα ζουν σε καθεστώς ανασφάλειας για την υγεία τους και ανησυχίας για την πιθανή έκθεση των ερωτικών τους συντρόφων στον ιό του HIV. Οι εξετάσεις για τη μέτρηση του ιικού φορτίου και της γονοτυπικής αντοχής γίνονται πλέον μόνο σε κατεπείγουσες περιπτώσεις, λόγω έλλειψης αντιδραστηρίων στα εργαστήρια των τεσσάρων κέντρων αναφοράς της χώρας. Το πρόβλημα είναι οξύτατο κυρίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη για τις εξετάσεις ιικού φορτίου και σε όλη την Ελλάδα για τη γονοτυπική αντοχή. Έτσι οι άνθρωποι που ζουν με HIV δεν είναι σε θέση να διακριβώσουν την κατάσταση της υγείας τους και αν εξακολουθούν να παραμένουν μη μεταδοτικοί ανέφεραν οι ειδικοί στη διάρκεια συνέντευξης τύπου με την ευκαιρία του 29ου Πανελληνίου Συνεδρίου AIDS. 

Η αβεβαιότητα επιτείνεται καθώς πολλά άτομα καλούνται να αντικαταστήσουν το πρωτότυπο με γενόσημο φάρμακο ή πρέπει να αλλάξουν θεραπευτικό σχήμα, χωρίς όμως να έχουν πρόσβαση στην εξέταση που θα επιβεβαιώσει την ανταπόκριση στο καινούργιο σκεύασμα. Επίσης οι γιατροί δε μπορούν να ελέγξουν με το συγκεκριμένο δείκτη τη σωστή τήρηση της αγωγής από τον ασθενή. Οι ελλείψεις αντιδραστηρίων δεν είναι αποτέλεσμα ανεπαρκών κονδυλίων, αλλά οφείλονται σε γραφειοκρατικά ζητήματα περάτωσης διαγωνισμών για την αγορά τους. Η «Θετική Φωνή» υποστηρίζει σαφώς τη διενέργεια διαγωνιστικών διαδικασιών για την εξοικονόμηση πόρων, ωστόσο μέχρι την ολοκλήρωσή τους απαιτείται μία άμεση πολιτική πρωτοβουλία από το Υπουργείο Υγείας. Προς αυτή την κατεύθυνση, ο Σύλλογος έχει αποστείλει συνολικά εφτά επιστολές προς τον Υπουργό και έχει δημοσιεύσει δεκατρία δελτία τύπου και ανακοινώσεις τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Παράλληλα με πρωτοβουλία της «Θετικής Φωνής», ο Συνήγορος του Πολίτη έχει συντάξει συνολικά τρεις αναφορές για το θέμα, καλώντας τα εμπλεκόμενα μέρη να διευκρινίσουν τους λόγους των ελλείψεων και να θέσουν συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα επίλυσης του ζητήματος.

Τα Checkpoint έκλεισαν 5 χρόνια συνεισφοράς στη δημόσια υγεία

Η ερμηνεία της μείωσης των νέων διαγνώσεων τα τελευταία χρόνια δεν είναι απαραίτητα ενθαρρυντική, καθώς το στοιχείο αυτό μπορεί να αντικατοπτρίζει τις δυσκολίες πρόσβασης σε δωρεάν και ανώνυμη εξέταση σε ένα φιλικό περιβάλλον, που αποτελεί προϋπόθεση για τη μείωση του αριθμού των αδιάγνωστων οροθετικών ατόμων και των καθυστερημένων διαγνώσεων.

Σε αυτή την κατεύθυνση τα Κέντρα Πρόληψης και Εξέτασης «Checkpoint» έχουν διενεργήσει από το 2013 πάνω από 75.000 δωρεάν εξετάσεις για HIV, ηπατίτιδες Β και C και σύφιλη, υπό την επιστημονική εποπτεία του ΚΕΕΛΠΝΟ. Το 45% των ατόμων αυτών δεν είχε κάνει αντίστοιχη εξέταση ποτέ στο παρελθόν. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει την ανάγκη περαιτέρω ευαισθητοποίησης του πληθυσμού, αλλά και την αναγκαιότητα ύπαρξης και αναβάθμισης αντίστοιχων πρωτοβουλιών. Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά στοιχεία του ΚΕΕΛΝΠΟ, τις δύο προηγούμενες χρονιές (2015-2016), καθώς και το 2017, στα «Checkpoint» καταγράφηκε πάνω από το 30% των νέων διαγνώσεων HIV στη χώρα. Το ποσοστό επιτυχούς διασύνδεσης των ατόμων με αντιδρών αποτέλεσμα με το εθνικό σύστημα υγείας ξεπερνά το 95%.

Τα «Checkpoint» λειτουργούν από τη «Θετική Φωνή» και το AHF Europe, σε συνεργασία με το Σύλλογο Ασθενών Ήπατος Ελλάδας «Προμηθέας». Την πρωτοβουλία έχουν χρηματοδοτήσει ιδρύματα και προγράμματα από την Ελλάδα και το εξωτερικό , καθώς και οι φαρμακευτικές εταιρείες αλλά οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες που καλούνται να καλύψουν τα «Checkpoint» σε ολόκληρη την Ελλάδα απαιτούν τη υποστήριξη και από την πλευρά της πολιτείας.

Επικαιροποίηση του μητρώου ασθενών του ΚΕΕΛΠΝΟ

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει το ΚΕΕΛΠΝΟ στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), στην Ελλάδα από το σύνολο τον ανθρώπων που ζουν με HIV έχει διαγνωστεί το 78%, έχει ξεκινήσει θεραπεία το 52% και έχει επιτύχει μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο μόλις το 39%. Αντίστοιχα στην Ευρώπη έχει διαγνωστεί το 83%, λαμβάνει φάρμακα το 70% και πάνω από 6 στους 10 έχουν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο.

Η «Θετική Φωνή», αλλά και η επιστημονική κοινότητα έχουν επανειλημμένα εγείρει ζήτημα ακρίβειας των δεδομένων, με στοιχεία σε συνέδρια και συναντήσεις και έχουν καλέσει το Υπουργείο Υγείας και το ΚΕΕΛΠΝΟ να επικαιροποιήσουν το μητρώο των οροθετικών ατόμων. Η εικόνα που παρουσιάζουν τα στοιχεία είναι δυσμενέστερη της πραγματικής, αδικούν την εθνική προσπάθεια και μπορεί να αποδειχθεί παραπλανητική ως προς τους στόχους για τα επόμενα βήματα. Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί τη βάση που θα επιτρέψει στην πολιτεία να σχεδιάσει και να υλοποιήσει αποτελεσματικότερες πολιτικές αναχαίτισης του HIV που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες της Ελλάδας. Αν η Ελλάδα έχει επιτύχει μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο μόλις σε 4 στα 10 οροθετικά άτομα, τότε αποδεικνύεται η αποτυχία των πολιτικών αντιμετώπισης του HIV μέχρι τώρα και απαιτούνται δραστικές πολιτικές. Αν όμως το ποσοστό αυτό αποδειχθεί πως είναι υψηλότερο τότε θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τη στόχευση και την ένταση των παρεμβάσεών μας.

Άμεση έναρξη θεραπείας για όλα τα διαγνωσμένα άτομα

Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει τις διεθνείς και ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες που συνιστούν άμεση έναρξη θεραπείας από τη στιγμή της διάγνωσης, για τη διαφύλαξη τόσο της ατομικής, όσο και της δημόσιας υγείας. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ φαίνεται πως μέχρι και τον Οκτώβριο του 2017, αντιρετροϊκή θεραπεία δε λάμβαναν 4.281 διαγνωσμένα οροθετικά άτομα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της «Θετικής Φωνής» και των Μονάδων Λοιμώξεων, ο αριθμός αυτός δεν ξεπερνάει τις 2.000. H πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει για την επαλήθευσή του και να διασφαλίσει την άμεση πρόσβασή των ανθρώπων αυτών στη θεραπεία.

Συνθήκες στις Μονάδες Λοιμώξεων

Η αύξηση κάθε έτος του συνολικού αριθμού των οροθετικών ατόμων λόγω της χρόνιας φύσης της νόσου συνοδεύεται τα τελευταία χρόνια από μείωση των δαπανών και υποστελέχωση των Μονάδων Λοιμώξεων. Ο φόρτος εργασίας του ιατρικού, νοσηλευτικού και διοικητικού προσωπικού τους είναι πλέον τόσο αυξημένος, σε βαθμό που πολλές Μ.Ε.Λ. αδυνατούν να αναλάβουν νέα περιστατικά αντιδρώντων αποτελεσμάτων των Κέντρων Πρόληψης και Εξέτασης «Checkpoint», παρά τις προσπάθειες των ιατρών να ανταποκριθούν στο έργο τους κάτω από δύσκολες συνθήκες. Το Υπουργείο Υγείας οφείλει να καταγράψει τις πραγματικές ανάγκες που εγγυόνται την εύρυθμη λειτουργία των Μονάδων και να προχωρήσει στην πρόσληψη του απαραίτητου προσωπικού.

Μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο σημαίνει μη μεταδοτικός
Undetectable = Untransmittable (U=U)

Η «Θετική Φωνή» έχει συνυπογράψει μαζί με πάνω από 380 επιστήμονες, φορείς και οργανώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, τη διακήρυξη ότι «τα άτομα που ζουν με HIV, λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή και έχουν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο, έχουν αμελητέο κίνδυνο μετάδοσης του HIV από σεξουαλική επαφή». Πρόκειται για ένα διεθνές κίνημα με δυνατή και ηχηρή παρουσία ακόμη και στο πρόσφατο Παγκόσμιο Συνέδριο του AIDS στο Παρίσι (Ιούλιος 2017), που θέτει στο επίκεντρο του δημοσίου διαλόγου μία επιστημονική παραδοχή, ως όχημα για την αποστιγματοποίηση των οροθετικών ατόμων και ως επιχείρημα για την άμεση έναρξη θεραπείας όσων έχουν διαγνωστεί.

Ιδιαίτερα σε αυτή την περίοδο, που η πρόσβαση στις εξετάσεις των οροθετικών ατόμων είναι εξαιρετικά δυσχερής, το «U=U» είναι ένα ακόμη επιχείρημα πίεσης προς την πολιτεία να αναζητήσει και να εφαρμόσει μία μόνιμη και οριστική λύση.

Συντάκτης: Δήμητρα Χατζηπαναγιώτου