Ψυχική υγεία: Ποια συμπτώματα πρέπει να σας ανησυχήσουν μετά τον τοκετό

Θλίψη. Κατάθλιψη. Ψύχωση. Η γέννηση ενός μωρού μπορεί να επηρεάσει βαθιά και ουσιαστικά την ψυχολογία της γυναίκας και να οδηγήσει σε πολλές και διαφορετικές εκδηλώσεις, άλλες από τις οποίες είναι φυσιολογικές και βραχύβιες και άλλες σοβαρές και επίμονες.
Αν και το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των εκδηλώσεων είναι ότι παρατηρούνται μέσα σε λίγες ημέρες έως εβδομάδες από τον τοκετό, κατά τα άλλα είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους.

«Οι περισσότερες νέες μητέρες νιώθουν μια θλίψη τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό, πιθανώς εξαιτίας των απότομων ορμονικών και χημικών αλλαγών που συμβαίνουν στο σώμα τους», εξηγεί ο νευρολόγος-ψυχίατρος Δρ. Νίκος Ε. Δέγλερης, διδάσκων Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Paris V, στη Γαλλία. «Η θλίψη αυτή κατά κανόνα είναι μια παροδική, αθώα κατάσταση, που δεν πρέπει να συγχέεται με την επιλόχεια κατάθλιψη, αλλά ούτε και με την επιλόχεια ψύχωση, οι οποίες χρειάζονται εξειδικευμένη αντιμετώπιση διότι δεν είναι διόλου αθώες».
Κάθε μία από αυτές τις τρεις ψυχικές καταστάσεις, όμως, έχει τα δικά της συμπτώματα, τα οποία πρέπει όλοι να γνωρίζουμε για να μπορούμε να τις διαχειριζόμαστε εγκαίρως. Ο Δρ. Δέγλερης εξηγεί τι πρέπει να ξέρουμε.

Επιλόχεια θλίψη

Είναι γνωστή και ως baby blues. Την εκδηλώνουν περισσότερες από μία στις δύο λεχώνες, συνήθως 3-4 ημέρες έπειτα από τον τοκετό. Συνήθως όμως την ξεπερνούν σε λίγες ημέρες. Η επιλόχειος θλίψη είναι τόσο συχνή ώστε θεωρείται φυσιολογική και δεν χρειάζεται θεραπεία.

«Οι γυναίκες με επιλόχειο θλίψη μπορεί να έχουν διακυμάνσεις στην ψυχική διάθεση, να είναι ευσυγκίνητες και μερικές φορές παράλογες, να κλαίνε δίχως εμφανή λόγο, να είναι ευερέθιστες ή να αντιδρούν υπερβολικά με το παραμικρό», εξηγεί ο Δρ. Δέγλερης. «Μπορεί επίσης κάποιες στιγμές να “πέφτει” η ψυχική τους διάθεση ή να νιώθουν άγχος, παρότι βρίσκονται σε μια φάση της ζωής τους που θα ανέμενε κανείς ότι θα νιώθουν τρισευτυχισμένες. Όλ’ αυτά, όμως, είναι παροδικά και υποχωρούν εντελώς μέσα σε λιγότερο από δύο εβδομάδες από τον τοκετό».

Αν τα συμπτώματα της γυναίκας αρχίσουν πολλές μέρες μετά τον τοκετό ή διαρκέσουν περισσότερο από 10 μέρες, είναι πιθανό να έχει αρχίσει η επιλόχειος κατάθλιψη και τα πράγματα αρχίζουν να δυσκολεύουν.

Η κατάθλιψη μετά τον τοκετό

Η επιλόχεια κατάθλιψη προσβάλλει το 10-15% των γυναικών μετά τον τοκετό. Τα συμπτώματά της, που διαρκούν επί τουλάχιστον 2 εβδομάδες, είναι παρόμοια με αυτά της κοινής κατάθλιψης. Η γυναίκα με επιλόχειο κατάθλιψη μπορεί να έχει:

* Επίμονο αίσθημα θλίψης και κακοδιαθεσίας
* Απώλεια ενδιαφέροντος για τα πάντα και απώλεια ευχαρίστησης για πράγματα που έως πρότινος ήταν πηγή χαράς γι’ αυτήν.
* Απώλεια ενεργητικότητας και συνεχές αίσθημα κόπωσης
* Δυσκολίες στον ύπνο το βράδυ και υπνηλία στη διάρκεια της ημέρας
* Αίσθηση ότι δεν μπορεί να φροντίσει το μωρό της

* Δυσκολίες στη συγκέντρωση και τη λήψη αποφάσεων
* Ανορεξία ή υπερφαγία (στρέφεται στο φαγητό για παρηγοριά)
* Οξυθυμία, ευερεθιστότητα ή απάθεια
* Ενοχές, αίσθημα απελπισίας και κατηγορίες προς τον εαυτό της
* Δυσκολίες στο συναισθηματικό δεσμό με το μωρό, με αισθήματα αδιαφορίας προς αυτό και καμία αίσθηση χαράς από τη συντροφιά του.

* Σκέψεις που τρομάζουν τη μητέρα (π.χ. ότι βλάπτει το μωρό), δίχως όμως να τις πραγματοποιεί.
* Σκέψεις για αυτοτραυματισμό ή αυτοκτονικός ιδεασμός.

«Τα συμπτώματα αυτά επηρεάζουν την καθημερινή ζωή της γυναίκας και τη σχέση της με το μωρό, την οικογένεια και τους φίλους της και πρέπει να τίθενται αμέσως υπ’ όψιν ενός ειδικού στην ψυχική υγεία», λέει ο Δρ. Δέγλερης. «Η γυναίκα δεν πρέπει να προσπαθεί να αντιμετωπίσει μόνη της την επιλόχεια κατάθλιψη, ούτε να ελπίζει ότι θα περάσει κάποια στιγμή. Δίχως την απαιτούμενη θεραπεία, η κατάσταση αυτή μπορεί να συνεχισθεί για μήνες ή και χρόνια ακόμα».

Πολύ σημαντικό είναι επίσης ότι επιλόχειο κατάθλιψη μπορεί να εκδηλώσει και ο πατέρας. Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι ένας στους 25 άνδρες παρουσιάζουν επιλόχειο κατάθλιψη μετά τη γέννηση του παιδιού τους.

Τα συμπτώματα που βλέπουν οι άλλοι

Το πρόβλημα είναι ότι η επιλόχειος κατάθλιψη μπορεί να αναπτυχθεί βαθμιαία, με συνέπεια να μην γίνει αντιληπτή από τον/την ασθενή. Υπάρχουν επίσης γονείς που αποφεύγουν να μιλούν ανοικτά για τα συναισθήματά τους, διότι φοβούνται ότι θα γίνουν δέκτες επικρίσεων από τους οικείους τους.
Επειδή, όμως, η κατάθλιψη δεν είναι αθώα κατάσταση, οι συγγενείς και οι φίλοι των νέων γονέων πρέπει να έχουν το νου τους για ύποπτα συμπτώματα, όπως:

* Συχνά κλάματα δίχως εμφανή αιτία
* Δυσκολίες στο δέσιμο με το μωρό, αντιμετώπισή του από τη μητέρα ή τον πατέρα ως υποχρέωση, άρνηση να παίξουν μαζί του
* Ολοένα σπανιότερη επαφή με τους συγγενείς και τους φίλους
* Συνεχής χρήση αρνητικών σχολίων/λέξεων και έκφραση απελπισίας
* Παραμέληση του εαυτού (π.χ. οι ασθενείς σταματούν να κάνουν μπάνιο ή δεν αλλάζουν ρούχα)
* Απώλεια της αίσθησης του χρόνου (δεν ξέρουν αν έχουν περάσει 10 λεπτά ή δύο ώρες)
* Απώλεια της αίσθησης του χιούμορ
* Συνεχής ανησυχία ότι κάτι συμβαίνει με το μωρό, παρά τη διαβεβαίωση από τον παιδίατρο ότι είναι καλά.
«Αν εντοπίσετε τέτοιου είδους συμπτώματα σε κάποιον δικό σας άνθρωπο, ενθαρρύνετέ τον να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού», συνιστά ο Δρ. Δέγλερης.

Η ψύχωση

Η επιλόχειος ψύχωση είναι πολύ πιο σοβαρή από την κατάθλιψη. Υπολογίζεται ότι εκδηλώνεται σε μία γυναίκα στις 1.000, συνήθως μέσα στις πρώτες εβδομάδες από τον τοκετό, και μπορεί να αρχίσει με διάφορα συμπτώματα.

Οι γυναίκες συχνά έχουν συμπτώματα κατάθλιψης ή μανίας ή συνδυασμός αυτών, τα οποία αλλάζουν πολύ γρήγορα, από ώρα σε ώρα και από μέρα σε μέρα.

«Η επιλόχειος ψύχωση είναι μία σοβαρή ψυχική νόσος που αρχίζει ξαφνικά τις μέρες ή εβδομάδες μετά τη γέννηση του μωρού», εξηγεί ο Δρ. Δέγλερης. «Τα συμπτώματά της μπορεί να συμπεριλαμβάνουν μανία, κατάθλιψη, σύγχυση, ψευδαισθήσεις, παραλήρημα, ευερεθιστότητα, απομόνωση και άρση αναστολών. Οι ασθενείς μπορεί επίσης να κάνουν παράλογες σκέψεις (π.χ. ότι κάποιος τις παρακολουθεί ή ότι ένα κακό πνεύμα έχει μπει μέσα τους), να ακούνε, να βλέπουν, να αισθάνονται ή να μυρίζουν πράγματα που δεν υπάρχουν, να συμπεριφέρονται με τρόπο εντελώς ξένο προς τον χαρακτήρα τους, να μην μπορούν ή να μην θέλουν να κοιμηθούν κ.λπ. Μάλιστα όλ’ αυτά μπορούν να συμβαίνουν δίχως να καταλαβαίνουν καν ότι είναι άρρωστες».

Επειδή, όμως, όλες αυτές οι σκέψεις και οι εκδηλώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ακραίες καταστάσεις, «η επιλόχειος ψύχωση πρέπει να αντιμετωπίζεται επειγόντως, δίχως καθυστέρηση, από έναν ειδικό στην ψυχική υγεία», προσθέτει.

Η επιλόχειος ψύχωση μπορεί να εκδηλωθεί δίχως προειδοποίηση, αλλά είναι πιο συχνή και σε ορισμένες ομάδες υψηλού κινδύνου. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται γυναίκες με διάγνωση διπολικής διαταραχής, σχιζοφρένειας ή άλλης ψυχωτικής νόσου, όσες έχουν οικογενειακό ιστορικό (μητέρα ή αδελφή) με επιλόχειο ψύχωση, καθώς και όσες την είχαν εκδηλώσει σε προηγούμενο τοκετό.