Πρόληψη του καρκίνου των ωοθηκών με την εξέταση BRCA

Ο καρκίνος των ωοθηκών αποτελεί το νεόπλασμα με την υψηλότερη θνησιμότητα στις γυναίκες, καθώς μεγάλο ποσοστό των ασθενών διαγιγνώσκονται σε προχωρημένο στάδιο. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, περίπου 25% του συνόλου των περιστατικών του καρκίνου ωοθηκών έχουν κληρονoμικό υπόβαθρο, φέρουν δηλαδή ορισμένες μεταλλάξεις σε συγκεκριμένα γονίδια που προδιαθέτουν για τη νόσο. Ο έλεγχος για την ανίχνευση των μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA μπορεί να οδηγήσει στην πρόληψη αρκετών νέων περιπτώσεων καρκίνου των ωοθηκών και του μαστού ετησίως.

Όπως ανέφερε στο 11^ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τη διοίκηση, τα οικονομικά και τις πολιτικές της υγείας 2015, ο κ. Γεράσιμος Αραβαντινός, Συντονιστής Διευθυντής της Β’ Παθολογικής-Ογκολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο «Άγιοι Ανάργυροι», ο καρκίνος των ωοθηκών είναι ο έβδομος πιο συχνά διαγνωσμένος καρκίνος στις γυναίκες παγκοσμίως. Το 60% των ασθενών με καρκίνο ωοθηκών διαγιγνώσκονται σε προχωρημένο στάδιο, ποσοστό που δείχνει ότι δεν υπάρχει πρόληψη. Με δεδομένο το προχωρημένο στάδιο της ασθενούς κατά τη διάγνωση, η πενταετής επιβίωση μειώνεται σημαντικά.

Στην Ελλάδα ο καρκίνος των ωοθηκών είναι η πέμπτη συχνότερη μορφή καρκίνου και η έκτη αιτία θανάτου στις γυναίκες, συμπλήρωσε ο ομιλητής. Οι θεραπευτικές επιλογές που απευθύνονται στο «γενικό» πληθυσμό είναι περιορισμένες (χειρουργείο , χημειοθεραπεία ± θεραπεία συντήρησης με στοχευμένη θεραπεία). Οι βασικές προκλήσεις της νόσου είναι ότι το ελεύθερο νόσου διάστημα μειώνεται προϊόντος του χρόνου, ενώ στις υποτροπές η χημειοθεραπεία παραμένει η θεραπεία εκλογής. Πρόσφατα, ωστόσο, εγκρίθηκε η πρώτη εξατομικευμένη (= απευθυνόμενη σε συγκεκριμένες ασθενείς) θεραπεία, που βασίζεται σε ανίχνευση των μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA. Οι μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA έχουν συσχετιστεί με διάφορους τύπου καρκίνου. Οι προβληματισμοί σήμερα αφορούν στο πραγματικό κόστος των παλαιών και νέων θεραπειών για την αντιμετώπιση του καρκίνου των ωοθηκών, στο αν μπορεί η χρήση βιοδεικτών (προσδιορισμός των κατάλληλων ασθενών) στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας να αποτελέσει τη σωστή cost – effective μέθοδο και, τέλος, στο αν ο ρόλος της Πολιτείας θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στην αποζημίωση της θεραπείας, τόνισε ο κ. Αραβαντινός.

Από την πλευρά του ο κ. Κούλης Γιαννουκάκος, Διευθυντής Ερευνών ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, ανέφερε ότι 10% των ασθενών με καρκίνο των ωοθηκών φέρουν μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA1, 40,6% των ασθενών με καρκίνο των ωοθηκών που έχουν οικογενειακό ιστορικό φέρουν μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA1, 4,6% των ασθενών με καρκίνο των ωοθηκών χωρίς οικογενειακό ιστορικό φέρουν μια από τις ιδρυτικές και επανεμφανιζόμενες μεταλλάξεις του γονιδίου BRCA1 και 71,2% των ασθενών με μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA1 είχαν διαγνωστεί με υψηλού βαθμού ορώδες καρκίνωμα.

Στο ερευνητικό πρόγραμμα συνεργασίας του Εργαστηρίου Μοριακής Διαγνωστικής του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και της Εταιρείας Ογκολόγων – Παθολόγων Ελλάδας (Ε.Ο.Π.Ε.) για τη μοριακή γενετική ανάλυση 280 ασθενών με καρκίνο ωοθηκών με ταυτοποίηση μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA1 και BRCA2, η ανάλυση των πρώτων 120 ασθενών έδειξε ότι 30 από τις 120 ασθενείς με καρκίνο ωοθηκών φέρουν μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1 και BRCA2. Οι 10 από τις 30 γυναίκες με καρκίνο ωοθηκών που έφεραν μετάλλαξη δεν είχαν οικογενειακό ιστορικό, ενώ 20 από τις 30 είχαν σοβαρό οικογενειακό ιστορικό. Σύμφωνα με τις κλινικές οδηγίες για τον καρκίνο των ωοθηκών σε άτομα υψηλού κινδύνου, στους φορείς μεταλλάξεων BRCA η έναρξη παρακολούθησης πρέπει να ξεκινάει στα 30-35 έτη ή 10 έτη πριν από τη νεαρότερη διάγνωση στην οικογένεια, στους φορείς μεταλλάξεων MMR η έναρξη παρακολούθησης πρέπει να ξεκινάει στα 25-30 έτη ή 10 έτη πριν τη νεαρότερη διάγνωση στην οικογένεια, πρέπει να γίνεται ετήσιος ενδοκολπικός υπέρηχος και ετήσιος έλεγχος επιπέδου CA125, ενώ επιπλέον πρέπει να συζητείται το θέμα της προφυλακτικής υστερεκτομής/σαλπιγγο-ωοθηκεκτομής σε γυναίκες ηλικίας 40-50 χρόνων ή μετά την ολοκλήρωση της οικογένειάς τους. Ωστόσο, ολοκλήρωσε την ομιλία του ο κ. Γιαννουκάκος, ακόμη κι έτσι δεν υπάρχουν αποδείξεις πως ο έλεγχος είναι ικανός να οδηγήσει σε πρώιμη διάγνωση ή μεγαλύτερη επιβίωση.

Τέλος, ο κ. Νίκος Μανιαδάκης, Αναπληρωτής Κοσμήτορας, Διευθυντής και Καθηγητής Τομέα Αρχών Οργάνωσης και Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, ΕΣΔΥ, μίλησε για το «Κόστος της νόσου του καρκίνου των ωοθηκών και αξία της διάγνωσης των μεταλλάξεων των γονιδίων BRCA». Στις ΗΠΑ, ο καρκίνος των ωοθηκών κατατάσσεται στους πιο δαπανηρούς τύπους καρκίνου κατά το πρώτο έτος μετά τη διάγνωση και στην τρίτη πιο δαπανηρή μορφή καρκίνου, με βάση το άμεσο κόστος/ασθενή. Με βάση στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο, το κόστος/ασθενή αυξάνει με την πρόοδο της νόσου, οι δαπάνες είναι υψηλότερες κατά το έτος της διάγνωσης και το τελευταίο έτος ζωής και οι σημαντικότεροι παράγοντες κόστους είναι το νοσοκομειακό κόστος και το κόστος χειρουργικής επέμβασης, ακολουθούμενοι από το κόστος της χημειοθεραπείας.

Το πολύ υψηλό κόστος θεραπείας, το οποίο αυξάνεται με την πρόοδο της νόσου, και η σημαντική μείωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με καρκίνο των ωοθηκών δημιουργούν την ανάγκη για παράταση της επιβίωσης, καθυστέρηση της επιδείνωσης της νόσου των συμπτωμάτων και της μείωσης της ποιότητας ζωής και απαιτούν εξατομικευμένες θεραπείες που θα απευθύνονται σε ασθενείς με συγκεκριμένες γονιδιακές μεταλλάξεις. Οι ασθενείς αυτές θα ωφεληθούν περισσότερο από τη θεραπεία και επομένως θα επιτευχθεί βέλτιστο κλινικό αποτέλεσμα και καλύτερη χρήση των διαθέσιμων πόρων. Ο έλεγχος για μεταλλάξεις σε ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών και συγγενείς αυτών μπορεί να μειώσει την επιβάρυνση από τη νόσο.

Στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνεται έλεγχος για μεταλλάξεις BRCA 1,2 σε όλες ανεξαιρέτως τις ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών. Στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού, ο έλεγχος για μεταλλάξεις BRCA1,2 αποζημιώνεται από την κοινωνική ασφάλιση. Στην Ελλάδα ο έλεγχος για μεταλλάξεις BRCA1,2 δεν συμπεριλαμβάνεται στη λίστα με τους αποζημιούμενους βιοδείκτες και επομένως δεν αποζημιώνεται ακόμα από τον ΕΟΠΥΥ. Η ευρύτερη υιοθέτηση της εξέτασης BRCA θα συντελέσει στην πρόληψη αρκετών νέων περιπτώσεων καρκίνου των ωοθηκών και του μαστού ετησίως, και επομένως στη μείωση του υψηλού κόστους αντιμετώπισης από την πλευρά του συστήματος υγείας, επεσήμανε ο κ. Μανιαδάκης.