Πάρκινσον: Τι να προσέχετε όταν μαγειρεύετε για τους ασθενείς

Η νόσος του Πάρκινσον μπορεί να δυσκολέψει τις φυσιολογικές κινήσεις που κάνει το στόμα κατά την μάσηση και την κατάποση, με συνέπεια να αντιμετωπίζουν οι ασθενείς δυσκολίες στο φαγητό και να κινδυνεύουν μακροπρόθεσμα από υποσιτισμό.

Όπως εξηγεί ο Δρ. Παναγιώτης Ζήκος, υπεύθυνος του Ιατρείου Νόσου Πάρκινσον στο 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας και πρόεδρος της ελληνικής εταιρείας εθελοντών και ασθενών για τη νόσο Πάρκινσον «ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ-Κίνηση», για να μασήσει κανείς, πρέπει να συντονιστούν τα νεύρα που ελέγχουν την κίνηση των μυών της γνάθου και της γλώσσας, ούτως ώστε να κόψουν τα δόντια την τροφή σε μικρά κομματάκια, να την μετακινήσουν μαζί με τη γλώσσα μέσα στη στοματική κοιλότητα για να δημιουργηθεί η αίσθηση της γεύσης και στη συνέχεια να την σπρώξει η γλώσσα στο πίσω μέρος του στόματος, στην θέση που είναι απαραίτητη για την κατάποση.

Σε πολλούς ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον, όμως, τα νεύρα αυτά εξασθενούν και η μάσηση καθίσταται δύσκολη. Έτσι, ο ασθενής μπορεί να χρειάζεται ασυνήθιστα πολλή ώρα για να μασήσει κάθε μπουκιά φαγητού και να δυσκολεύεται να ωθήσει το φαγητό στο πίσω μέρος του στόματος για να το καταπιεί, με συνέπεια κάθε του γεύμα να διαρκεί ακόμα και μία ή περισσότερες ώρες.

Αν μάλιστα πάσχει και από ξηροστομία, η οποία είναι πολύ συχνή στους ασθενείς με Πάρκινσον, ή έχει οδοντικά προβλήματα όπως τα χαλασμένα δόντια, που συνήθως οφείλονται στην φτωχή στοματική υγιεινή (πολλοί ασθενείς δεν μπορούν να βουρτσίσουν τα δόντιά τους και έτσι αντιμετωπίζουν σοβαρή ουλίτιδα ή και περιοδοντίτιδα), τότε η κατανάλωση τροφής γίνεται ακόμα πιο δύσκολη, προσθέτει ο Δρ. Ζήκος.

«Σε τέτοιες περιπτώσεις, συνιστάται στους φροντιστές τους να τους δίνουν μαλακές τροφές από όλες τις ομάδες τροφίμων, για να μπορούν να τις καταπίνουν πιο εύκολα», λέει. Τί σημαίνει πρακτικά αυτό; Ο Δρ. Ζήκος έχει μερικές πρακτικές συμβουλές που μπορεί να βοηθήσουν:

* Πρωτεΐνες. Για να τρώνε οι ασθενείς αρκετές πρωτεΐνες, δοκιμάστε τις πιο μαλακές, όπως ο κιμάς κρέατος (κόκκινου ή πουλερικών) και τα τεμαχισμένα ψάρια σε κονσέρβα (π.χ. τόνος). Μία άλλη πολύ καλή επιλογή είναι το κότατζ τσηζ το οποίο μπορείτε να προσθέτετε σε πολλά φαγητά κατσαρόλας (π.χ. όσπρια, λευκές σούπες κ.λπ.) και τα άλλα μαλακά τυριά, όπως το ανθότυρο. Το τριμμένο τυρί αναμεμιγμένο με μαγιονέζα επίσης μπορούν εύκολα να το καταπιούν, ενώ αν δεν υπάρχει αντένδειξη μπορούν να τρώνε και έως τρία αυγά την εβδομάδα (την στραπατσάδα μπορούν να την καταπιούν πιο εύκολα απ’ ό,τι τα τηγανητά αυγά και τα μαλακά αυγά πιο εύκολα από τα σκληρά). Αν ο ασθενής δεν μπορεί να καταπιεί τον αρακά, τα φασόλια, τις φακές και άλλα όσπρια, μπορείτε να τα πολτοποιήσετε με το μπλέντερ και να φτιάξετε έναν σφικτό πουρέ ή πηχτή σούπα.
Προσοχή: Για τους ασθενείς που παίρνουν το κύριο φάρμακο για τη νόσο Πάρκινσον, την λεβοντόπα, και είναι πολύ ευαίσθητοι στις πρωτεΐνες, προτιμότερες είναι οι φυτικής προελεύσεως πρωτεΐνες (π.χ. όσπρια, αρακάς, φυτικά τυριά), γιατί οι ζωικές πρωτεΐνες δεσμεύουν το φάρμακο.

* Φρούτα και λαχανικά. Πρέπει να καταναλώνονται σε καθημερινή βάση και σε επαρκείς ποσότητες, γιατί είναι σημαντικές πηγές βιταμινών, ιχνοστοιχείων, αντιοξειδωτικών ουσιών και φυτικών ινών. Ωστόσο, συχνά είναι πολύ σκληρά για να τα μασήσουν οι ασθενείς. Σε τέτοια περίπτωση, η πολτοποίηση στο μπλέντερ είναι μια πολύ καλή επιλογή.
Αν οι ασθενείς δυσκολεύονται να καταπιούν φρούτα όπως οι μπανάνες, πολτοποιήστε τα και αραιώστε τα λίγο με υγρά (π.χ. λίγο γάλα) για να δημιουργήσετε ένα νόστιμο smoothie. Άλλες επιλογές είναι τα ξεφλουδισμένα, βραστά φρούτα, οι κομπόστες (σποραδικά αν έχουν πολλή ζάχαρη) και οι σπιτικές φρουτόκρεμες.
Τα λαχανικά που καταναλώνονται και βρασμένα (π.χ. πατάτες, κολοκύθια, ντομάτες, γλυκοπατάτες, καρότα) να τα βράζετε και να τα πολτοποιείτε στο μπλέντερ ή να τα περνάτε από τον τρίφτη για να τα προσθέτετε σε σούπες και στα φαγητά με κιμά.

* Δημητριακά. Αν και είναι πολύ απαραίτητα στους ασθενείς, μερικά μπορεί να τους δυσκολεύουν πολύ στην κατάποση. Να προτιμάτε δημητριακά που βράζονται, όπως οι νιφάδες βρώμης, το ρύζι και τα μικροσκοπικά ζυμαρικά, όπως το νυχάκι και το αστράκι, τα οποία μπορούν να καταναλωθούν μόνα τους ή σε σούπες. Το ψωμί (χωρίς κόρα, αν δεν μπορούν να την μασήσουν) μπορεί να το καταναλώσουν πιο εύκολα μουλιασμένο με γάλα. Όσο είναι εφικτό, να προτιμάτε τα δημητριακά ολικής αλέσεως.

* Γάλα και γιαούρτι. Και τα δύο είναι εύκολα στην κατανάλωση και πλούσια σε πρωτεΐνες, ασβέστιο και βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Ειδικά το στραγγιστό γιαούρτι είναι πολύ θρεπτικό και συνήθως το καταπίνουν με άνεση οι ασθενείς.

Προσοχή: Μερικοί ασθενείς έχουν αλλεργία στα γαλακτοκομικά προϊόντα ή διαπιστώνουν ότι οι πρωτεΐνες του γάλακτος εμποδίζουν την απορρόφηση του φαρμάκου λεβοντόπα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, αντί για αγελαδινό γάλα μπορούν να δοκιμάσουν εναλλακτικά γάλατα, όπως αμυγδάλου, σόγιας ή καρύδας.
Θα πρέπει, πάντως, να επισημανθεί ότι «αν ο ασθενής δυσκολεύεται να καταπιεί ή πνίγεται όταν τρώει, είναι απαραίτητο να ενημερωθεί ο γιατρός του γιατί μπορεί να πάσχει από δυσφαγία», διευκρινίζει ο Δρ. Ζήκος. «Η δυσφαγία είναι μία διαταραχή που μπορεί να οδηγήσει σε εισρόφηση τροφής στους πνεύμονες, η οποία ενέχει κίνδυνο ακόμα και πνευμονίας ή πνιγμονής και επομένως χρειάζεται εξειδικευμένη αντιμετώπιση».