Οστεοαρθρίτιδα γόνατος: Πώς να μειώσετε τον κίνδυνο;

Η ενδυνάμωση των μυών του ποδιού και συγκεκριμένα του τετρακέφαλου μηριαίου μυός μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της κινητικότητας και επομένως στην αυτοεξυπηρέτηση των ατόμων με οστεοαρθρίτιδα γόνατος ή επιρρεπή σε αυτή. Σύμφωνα με έρευνα, που παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο της Ένωσης Ακαδημαϊκών Φυσιάτρων των ΗΠΑ, στο Λας Βέγκας της Νεβάδα, η δύναμη και η ταχύτητα παραγωγής δύναμης του τετρακέφαλου (SFP) επηρεάζουν τη φυσική λειτουργικότητα ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο ή ήδη υποφέρουν από τη συγκεκριμένη πάθηση.

«Ήταν ήδη γνωστό στην επιστημονική κοινότητα ότι η μυϊκή αδυναμία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο. Η πάθηση, που προκαλείται από βλάβη ή καταστροφή του αρθρικού χόνδρου μεταξύ των οστών της άρθρωσης, είναι η κύρια αιτία αναπηρίας των ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας παγκοσμίως και η επίπτωσή της αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά κατά τις επόμενες δύο δεκαετίες», προειδοποιεί ο φυσιοθεραπευτής – χειροθεραπευτής κ. Γιώργος Κακαβάς του Fysiotek Sports and Spine Lab (www.fysiotek.gr). «Η αναχαίτιση της συνεχώς επιδεινούμενης πάθησης επιτυγχάνεται με εκγύμναση του τετρακέφαλου μυός (η απώλεια ελέγχου του οποίου προκαλεί μείωση της λειτουργικότητας), μέσω της φυσικής δραστηριότητας και της φυσικοθεραπείας, με ταυτόχρονη απώλεια βάρους όταν αυτό είναι απαραίτητο».

Οι ερευνητές, διαπιστώνοντας ότι δεν υπήρχαν αντίστοιχες μελέτες, αποφάσισαν να ερευνήσουν αν η SFP (δηλαδή το πόσο γρήγορα ο τετρακέφαλος είναι ικανός να παράγει δύναμη πιέζοντας το πόδι έξω) έχει επίδραση στη σωματική λειτουργικότητα (δηλαδή στη βάδιση, ανέβασμα σκάλας και σηκώματος από καρέκλα) των ατόμων με ή σε κίνδυνο για οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι η χαμηλότερη ταχύτητα των τετρακέφαλων μπορεί να σχετίζεται με μείωση της σωματικής λειτουργίας και, εάν πράγματι επιβεβαιωνόταν, η μέτρησή της θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την πρόβλεψη της εξέλιξης της νόσου.

Για τη διεξαγωγή της έρευνας οι επιστήμονες μελέτησαν 3.996 συμμετέχοντες για 12 μήνες, 3.820 για 24 μήνες και 3.623 για 36 μήνες, μέσω μιας άλλης μελέτης (Osteoarthritis Initiative) σε περίπου 5.000 ενήλικες με ή σε κίνδυνο για οστεοαρθρίτιδα γόνατος.

Κατά την έναρξη της μελέτης, υπολογίστηκε η ταχύτητα παραγωγής δύναμης (SFP) του τετρακέφαλου χρησιμοποιώντας μια καρέκλα ειδικά σχεδιασμένη για τη μέτρηση της ισομετρικής αντοχής (η δύναμη που παράγεται σε ένα σταθερό αντικείμενο). Οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να σπρώξουν όσο το δυνατόν πιο δυνατά μια μπάρα βαθμονομημένη για τη μέτρηση της παραγόμενης δύναμης, ενώ κάθονταν σε καρέκλα με τα γόνατα σε γωνία 60 μοιρών.

Η φυσική λειτουργία μετρήθηκε με τη χρήση χρονομετρούμενων περιπάτων 20 και 400 μέτρων, καθώς και τεστ που μετρούσαν την ταχύτητα με την οποία οι συμμετέχοντες σηκώνονταν από την καθιστή θέση. Τέλος, οι ερευνητές σημείωσαν τις αυτοαναφορές των συμμετεχόντων.

Ο επικεφαλής της ομάδας Neil Segal, MD, καθηγητής Ιατρικής Αποκατάστασης στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας στο Kansas City, και η ομάδα του προέβλεψαν ότι η χαμηλή SFP θα ανέκυπτε ως παράγοντας κινδύνου για την επιδείνωση της φυσικής λειτουργίας, η οποία θα αποτυπωνόταν σ’ ένα ερωτηματολόγιο (WOMAC-PF) που θα συμπλήρωναν οι συμμετέχοντες και θα αφορούσε τη λειτουργικότητά τους (π.χ. περπάτημα, ντύσιμο, κολύμβηση κλπ.). Η μείωση σε 9 ή περισσότερα σημεία του ερωτηματολογίου ορίστηκε ως επιδείνωση της φυσικής λειτουργίας.

Από την τριετή παρακολούθηση αποκλείστηκαν οι συμμετέχοντες που στο διάστημα αυτό είχαν τραυματισμό στο γόνατο, ανέπτυξαν ρευματοειδή ή φλεγμονώδη αρθρίτιδα ή υποβλήθηκαν σε αρθροπλαστική ισχίου.
Από τα ευρήματα -και αφού οι ερευνητές συνυπολόγισαν την ηλικία, το φύλο, τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και τον πόνο στο γόνατο- διαπιστώθηκε τελικά ότι η υψηλότερη ταχύτητα τετρακέφαλων συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο έκπτωσης της φυσικής λειτουργίας των πασχόντων από οστεοαρθρίτιδα, ή όσων κινδύνευαν να την αναπτύξουν, ενώ η χαμηλότερη ταχύτητα με επιδείνωση της φυσικής λειτουργίας.

Επιπλέον, μια υπο-ανάλυση των αποτελεσμάτων ανά φύλο έδειξε ότι οι γυναίκες με την υψηλότερη SFP είχαν τον χαμηλότερο κίνδυνο επιδείνωσης της φυσικής λειτουργίας. Επόμενο βήμα στην έρευνα του Δρ. Segal είναι η αναζήτηση της αιτίας αυτής της διάκρισης. Για το ίδιο θέμα μια άλλη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Arthritis Care & Research, ενισχύει την άποψη ότι οι γυναίκες με μυϊκή αδυναμία έχουν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Η σχέση ωστόσο φάνηκε να διαταράσσεται όταν σχετίστηκε με τον Δείκτη Μάζας Σώματος, ενδεχομένως γιατί οι γυναίκες με μεγαλύτερο δείκτη έχουν περισσότερο λιπώδη αντί μυϊκό ιστό.

Σύμφωνα με τον κ. Κακαβά, η μελέτη πρόσθεσε ένα επιπλέον στοιχείο στις γνώσεις μας για τους παράγοντες που μπορούν να επιδεινώσουν τη φυσική λειτουργικότητα στη συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. «Γνωρίζουμε πια ότι εκτός από την υψηλότερη δύναμη του τετρακέφαλου, η οποία μειώνει τον κίνδυνο επιδείνωσης της άρθρωσης, η ταχύτητα ενεργοποίησης των μυών είναι επίσης καθοριστική.

Είμαστε επομένως σε θέση να κατανοήσουμε καλύτερα τη σχέση της δύναμης / ταχύτητας των τετρακέφαλων προκειμένου να διαμορφώσουμε καλύτερες στρατηγικές και να σχεδιάσουμε καλύτερα προγράμματα αποκατάστασης, αποτρέποντας με αυτόν τον τρόπο στο μέγιστο βαθμό την απώλεια της κίνησης και της αυτοεξυπηρέτησης και τελικά την επιδείνωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.

Προς εκπλήρωση του σκοπού αυτού συνδράμει και η ανάπτυξη της τεχνολογίας, η οποία έχει προσφέρει πρωτοποριακές φυσικοθεραπευτικές μεθόδους, όπως η fysiotek, η οποία συνδυάζει μηχανήματα και προγράμματα ασκήσεων. Μέσω αυτής είμαστε σε θέση να αξιολογούμε θεραπεύουμε και σταθεροποιούμε προβλήματα των αρθρώσεων, χωρίς πόνο, χωρίς παρενέργειες και κυρίως χωρίς ταλαιπωρία».