Μυστικά για την πρόληψη της υπέρτασης

«Κλειδί» που ξεκλειδώνει νέα μυστικά στην πρόληψη και τη μη φαρμακευτική αντιμετώπιση μιας από τις πλέον επικίνδυνες νοσηρότητες του σύγχρονου κόσμου, της υπέρτασης, παρέχει σήμερα στην επιστημονική κοινότητα το καινοτόμο παρεμβατικό ερευνητικό έργο της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πρόκειται για το μεγάλο «Παρεμβατικό Πρόγραμμα μη φαρμακευτικής αντιμετώπισης της υπέρτασης με επιστημονικές μεθόδους διαχείρισης του στρες, για αλλαγή του τρόπου ζωής σε προϋπερτασικά και υπερτασικά άτομα στην κοινότητα».

Το Πρόγραμμα διεξήχθη με ιδιαίτερη επιτυχία από τον Ιανουάριο του 2013 έως και το Φεβρουάριο του 2015. Αντικείμενο μελέτης ήταν η αποτελεσματική διαχείριση της αρτηριακής υπέρτασης (Α.Υ.) με μη φαρμακευτικές τεχνικές καταπολέμησης του στρες, το οποίο περιγράφεται από τους ειδικούς ως η «νόσος» των σύγχρονων κοινωνιών, καθώς πάνω από το 50% του συνόλου των σημερινών παθήσεων οφείλονται σε αυτό, και σχετίζεται στενά με την εγκατάσταση της Α.Υ.

Όπως είναι γνωστό, η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί στις μέρες μας μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας και έναν από τους βασικότερους παράγοντες για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, καθώς επηρεάζει περίπου το 30% του ενήλικου πληθυσμού.

Είναι χαρακτηριστικό, μάλιστα, ότι σε ποσοστό 95% των περιπτώσεων η Α.Υ. είναι ιδιοπαθής και η ανάπτυξή της συνδέεται άμεσα με παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως το στρες, η έλλειψη άσκησης, η κακή διατροφή, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, το αυξημένο σωματικό βάρος κτλ. Κατά συνέπεια, πρόκειται για μια αυτο-επιβαλλόμενη κατάσταση, στην οποία η νοσοκεντρική προσέγγιση έχει μικρή επίδραση.

Με αυτά τα δεδομένα, τα αποτελέσματα του συγκεκριμένου Ερευνητικού Προγράμματος κατέδειξαν σημαντική μείωση τόσο της συστολικής, όσο και της διαστολικής Α.Υ. ως άμεση συνέπεια της απώλειας σωματικού βάρους και της μείωσης της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας αντίστοιχα, ενώ κατέγραψαν και αξιοσημείωτη βελτίωση στη συνολική ποιότητα ζωής των πασχόντων που συμμετείχαν σε αυτό.

Τα παραπάνω τόνισαν σε συνέντευξη τύπου οι δύο Καθηγητές και

Επιστημονικά Υπεύθυνοι του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Η επιστήμη του

στρες και η Προαγωγή της Υγείας» της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου

Αθηνών κ. Γεώργιος Χρούσος και κ. Χριστίνα Δαρβίρη, Καθηγήτρια Πρόληψης και Προαγωγής της Υγείας, καθώς και ο Ερευνητής του Προγράμματος για την υπέρταση, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αθανάσιος Πρωτογέρου.

Όπως υπογράμμισαν οι ειδικοί επιστήμονες, η Α.Υ. αναδεικνύεται σε ουσιαστική «απειλή» για την καρδιαγγειακή υγεία της διεθνούς κοινότητας, καθώς το 60% των ασθενών δε γνωρίζει ότι πάσχει, και μόνο 1 στους 3 ρυθμίζεται ανεπαρκώς φαρμακευτικά, ενώ τόσο η πλειονότητα των υπερτασικών, όσο και των προϋπερτασικών σημειώνουν χαμηλή συμμόρφωση, όχι μόνο στη φαρμακευτική αγωγή, αλλά και στην υιοθέτηση ενός υγιεινότερου τρόπου ζωής.

Επιπλέον, σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι οι σχετικές οδηγίες των επαγγελματιών υγείας προς τους πάσχοντες είναι ελλιπείς εάν δεν περιλαμβάνουν, ταυτόχρονα, και διαχείριση του στρες. Και αυτό διότι οι επιδράσεις του παρατεταμένου στρες επιταχύνουν κατά πολύ τη φυσική εξέλιξη των χρόνιων, μη-μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως τα καρδιαγγειακά, ο καρκίνος, η κατάθλιψη, η παχυσαρκία κτλ., τα οποία οφείλονται στον στρεσογόνο, σύγχρονο τρόπο διαβίωσης.

Σε γενικές γραμμές, το στρες αποτελεί μια χρήσιμη λειτουργία, καθώς και ένα φυσικό και αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής, επεσήμαναν οι ομιλητές. Όταν αντιμετωπίζεται επιτυχώς από τον οργανισμό είναι ουδέτερο, ή ακόμη και επωφελές. Αντίθετα, στην περίπτωση κατά την οποία η προσαρμοστική απόκριση αποτυγχάνει να επαναφέρει πλήρως την ομοιόσταση, κατάσταση την οποία ορίζουμε ως «δυσομοιόσταση», ή, πιο σωστά, «κακόσταση», μπορεί να έχει καταστροφικές επιδράσεις στα συστήματα του οργανισμού.

Στην περίπτωση της υπέρτασης, η ενεργοποίηση του συστήματος του στρες εξαιτίας στρεσογόνων παραγόντων οδηγεί σε αυξημένη δραστηριοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, η οποία, με την σειρά της, αυξάνει την αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό ρυθμό, μέσω της αντίστασης των αγγείων και της κατακράτησης υγρών.

Ακόμα, ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι η ύπαρξη υπερβολικού ή/και χρόνιου στρες οδηγεί στην υιοθέτηση ανθυγιεινού τρόπου ζωής (κακή διατροφή, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, κάπνισμα, οι οποίες θεωρούνται κακές μέθοδοι διαχείρισης του στρες), εμποδίζει την έγκαιρη ανίχνευση της υπέρτασης, αλλά και τη συμμόρφωση των προ-υπερτασικών ή/και υπερτασικών ατόμων στις οδηγίες των επαγγελματιών υγείας, επειδή ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής πυροδοτεί το στρες και πυροδοτείται εκ νέου από αυτό, δημιουργώντας, έτσι, έναν φαύλο κύκλο.

Σκοπός του συγκεκριμένου Ερευνητικού Προγράμματος ήταν η εκπαίδευση των ασθενών στην αυτορρύθμιση της υπέρτασης, μέσω επιστημονικών μεθόδων διαχείρισης του στρες για την αλλαγή του τρόπου ζωής τους, αφού δεν καταγράφεται σημαντική βελτίωσή του χωρίς αυτήν. Σύμφωνα, άλλωστε, με τη διεθνή εμπειρία, πολυπαραγοντικά προγράμματα που περιλαμβάνουν διαχείριση στρες, οδηγίες για άσκηση, διατροφή, και απόκτηση δεξιοτήτων για την επίλυση καθημερινών προβλημάτων (διαχείριση χρόνου, ανίχνευση εμποδίων κτλ.) επιφέρουν συνολικά μεγαλύτερα αποτελέσματα στη μείωση των επιπέδων αρτηριακής πίεσης και, συνεπώς, συμβάλλουν στην καλύτερη πρόγνωση για την πορεία της νόσου.

Πρόγραμμα

Στο συνολικό πληθυσμό, μετά το τέλος της παρέμβασης παρατηρήθηκε ότι το 14.9% των ασθενών στην ομάδα παρέμβασης μείωσε κατά 10mmHg ή περισσότερο τη συστολική αρτηριακή πίεση (ΣΑΠ).

Το 21.7% των ασθενών στην ομάδα παρέμβασης μείωσε κατά 5mmHg ή περισσότερο τη διαστολική αρτηριακή πίεση (ΔΑΠ).

Μετά τον έλεγχο συγχυτικών παραγόντων, η ομάδα παρέμβασης παρουσίασε σημαντική μείωση στη ΣΑΠ κατά 2.62mmHg (95% ΔΕ: -1.29 ως -3.96) και στη ΔΑΠ κατά 1.0 (95% ΔΕ: -0.93 ως -1.9) σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.

Οι αλλαγές στη ΣΑΠ συντελέστηκαν, κυρίως, λόγω μείωσης του σωματικού βάρους, ενώ στη ΔΑΠ σημαντικότερο ρόλο έπαιξε η μείωση της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας.

Στο 6% των ασθενών της ομάδας παρέμβασης έγινε μείωση ή διακοπή των αντιυπερτασικών φαρμάκων έναντι του 2.8% της ομάδας ελέγχου.

Το 35.7% των ασθενών στην ομάδα παρέμβασης κατέβηκε κατηγορία κατάταξης της ΑΥ έναντι του 17.5% της ομάδας ελέγχου (p<0.001).

Το 8.8% των συμμετεχόντων της ομάδας παρέμβασης μείωσε σημαντικά το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ).

Στατιστικά σημαντική βελτίωση παρατηρήθηκε στην ομάδα παρέμβασης σχετικά με τα επίπεδα αντιλαμβανόμενου στρες (μέση μείωση 5.67), κατάθλιψης (μέση μείωση 4.66) και άγχους (μέση μείωση 4.21), έναντι της ομάδας ελέγχου.

Το 25.3% των ασθενών στην ομάδα παρέμβασης ανέφερε βελτίωση στην αυτοαξιολόγηση της υγείας του, έναντι του 12.1% στην ομάδα ελέγχου (p<0.001).

Το 33,5 % της ομάδας παρέμβασης ανέφερε βελτίωση στην ποιότητα ζωής, έναντι του 12% στην ομάδα ελέγχου (p<0.001).

Επιπλέον, σε ό,τι αφορά τα ποιοτικά αποτελέσματα, ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής: το 53.8% των συμμετεχόντων ανέφεραν πως μετά την παρέμβαση περπατούσαν πάνω από 8.000 βήματα ημερησίως, ενώ το 17.3% ανέφεραν πως μετά την παρέμβαση περπατούσαν πάνω από 10.000 βήματα ημερησίως. Σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες, υπήρξε στατιστικά σημαντική αύξηση στην κατανάλωση νερού και φρούτων/λαχανικών (80.9% και 76.4%, αντίστοιχα) και στατιστικά σημαντική μείωση στην κατανάλωση νατρίου (80.9%) στην ομάδα παρέμβασης.

Το 60.9% των συμμετεχόντων στην ομάδα παρέμβασης ανέφερε σημαντική βελτίωση στην ποιότητα του ύπνου. Η διαφραγματική αναπνοή και η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση εφαρμόστηκαν από το 80.1% του δείγματος. Το 43.6% των συμμετεχόντων ανέφεραν αύξηση στη θετική σκέψη και καλύτερη διαχείριση του θυμού. Το 35.3% ανέφερε καλύτερη ρύθμιση της διάθεσης και μια έντονη αίσθηση χαλάρωσης.

«Φιλοδοξία μας είναι», τόνισαν οι ειδικοί, «το Πρόγραμμα αυτό, να αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι των Αντιϋπερτασικών Ιατρείων όλης της χώρας, εισάγοντας τη διαχείριση του στρες τόσο σε ό,τι αφορά την πρόληψη (προ-υπέρταση), όσο και στη θεραπεία, μέσω της διάδοσης της φιλοσοφίας της αυτορρύθμισης της υπέρτασης, της ενδυνάμωσης και της ενίσχυσης της αξίας της προαγωγής της υγείας στο γενικό πληθυσμό. Αφού τα αποτελέσματα μιας παρέμβασης μόλις δύο μηνών είναι αξιοσημείωτα στην αλλαγή του τρόπου ζωής και στην αυτορρύθμιση της Α.Υ, μπορεί κανείς να φανταστεί τις αλλαγές και τα οφέλη που θα προκύψουν από ένα πρόγραμμα ενός ή δυο ετών κλπ., ή ακόμα και από την πλήρη ενσωμάτωσή του στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας».

Στο πλαίσιο αυτό, με στόχο την περαιτέρω επικοινωνία των αποτελεσμάτων του Προγράμματος, η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών προγραμματίζει τη  διεξαγωγή τριών (3) Επιστημονικών Ημερίδων για τη σχετική ενημέρωση των Επαγγελματιών Υγείας σε ισάριθμες πόλεις της χώρας, με παράλληλη χορήγηση 6 Μορίων Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης (CME Credits). Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή στα παρακάτω link και να ενημερωθούν από το website.

-Κοζάνη: 27/11/2015, Ώρα 16:00, Ξενοδοχείο «Αλιάκμων»

-Θεσσαλονίκη: 28/11/2015, Ώρα 09:00, Ξενοδοχείο «Grand Hotel»

-Αθήνα: 29/11/2015, Ώρα 09:00, Ξενοδοχείο Divani Caravel.