Μάτια: Πως επηρεάζει η έκλειψη ηλίου την όραση;

Στη διάρκεια της έκλειψης ηλίου του επόμενου μήνα, πολλοί μπορεί να μπουν στον πειρασμό να κοιτάξουν κατευθείαν τον ήλιο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να το κάνουν χωρίς ειδικά προστατευτικά γυαλιά, προειδοποιούν οι ειδικοί.

Η έκλειψη, που θα γίνει στις 21 Αυγούστου 2017, θα είναι ολική στις ΗΠΑ και μερική στην υπόλοιπη Βόρεια Αμερική, τα βόρεια τμήματα της Νότιας Αμερικής, τη Βορειοδυτική Ευρώπη (από την Ισλανδία, την Ιρλανδία, τη Σκωτία και τη Νορβηγία έως τη Γαλλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία) και σε ένα τμήμα της Αφρικής.

Παρότι όμως ο Ήλιος βρίσκεται 93 εκατομμύρια μίλια μακριά από τη Γη και θα παρεμβληθεί η Σελήνη, όσοι βρεθούν σε αυτές τις περιοχές δεν πρέπει να τον κοιτάξουν, γιατί μπορεί να προκαλέσει σοβαρές και μερικές φορές μη αναστρέψιμες βλάβες στα μάτια.

«Ακόμα και για λίγα δευτερόλεπτα άμεσης παρατήρησης του Ηλίου μπορεί να προκαλέσει βλάβη», λέει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School.

«Αυτό οφείλεται στο φαινόμενο του μεγεθυντικού φακού. Όλοι έχουμε δει, ακούσει ή και προσπαθήσει ακόμα να ανάψουμε φωτιά σε ένα χαρτί, εστιάζοντας τις ακτίνες του ηλίου σε ένα συγκεκριμένο σημείο του με τη βοήθεια ενός φακού. Γιατί το κάνουμε αυτό; Για να δημιουργήσουμε άφθονη, εστιασμένη ενέργεια, η οποία θα προκαλέσει καύση. Ο φακός του ματιού είναι τέσσερις φορές ισχυρότερος από τον μεγεθυντικό, επομένως έχει τη δύναμη να συσσωρεύσει έντονα τις ακτίνες του ήλιου σε ένα σημείο βαθιά μέσα στο μάτι, στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, καίγοντάς το».

Οι βλάβες που δημιουργούνται με αυτό τον τρόπο προκαλούν τη λεγόμενη ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια, η οποία εκδηλώνεται με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο κατά την εξέταση του ματιού, αφού «είναι σαν να έχει ανοίξει κάποιος μια οπή στον χιτώνα αυτόν», συνεχίζει.

Ο αμφιβληστροειδής είναι ο φωτοευαίσθητος χιτώνας του ματιού που φέρει τα κύτταρα-υποδοχείς του φωτός (λέγονται ραβδία και κωνία), χάρη στα οποία βλέπουμε. Η ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια συνήθως εκδηλώνεται στο κεντρικό βοθρίο, μία πολύ μικρή περιοχή του αμφιβληστροειδούς που περιέχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση κωνίων και είναι υπεύθυνη για την οξεία, κεντρική όραση.

Το επακόλουθο της βλάβης στο κεντρικό βοθρίο είναι να έχουν οι ασθενείς θολή κεντρική όραση ή ακόμα και ένα «τυφλό» σημείο στο κεντρικό πεδίο τους, δηλαδή ένα σημείο όπου δεν βλέπουν τίποτα.

Αν και πολλοί πάσχοντες από ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια ανακτούν τελικά την όρασή τους, μερικοί απομένουν με μόνιμα προβλήματα. Για παράδειγμα, έρευνα σε 15 ασθενείς από την Αγγλία, οι οποίοι έπαθαν ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια σε έκλειψη του 1999, έδειξε ότι 8 και 12 μήνες μετά την έκθεση των ματιών τους στον ήλιο, οι 13 είχαν φυσιολογική οπτική οξύτητα, αλλά οι άλλοι δύο όχι. Επιπρόσθετα, αρκετοί απ’ όσους είχαν φυσιολογική οξύτητα, εξακολουθούσαν να έχουν κάποια αδιόρατα συμπτώματα, όπως ένα μικρό «τυφλό» σημείο στην όρασή τους.

«Θεωρητικά ένας άνθρωπος μπορεί ακόμα και να τυφλωθεί κοιτάζοντας τον ήλιο, αλλά με την έννοια ότι μπορεί να χάσει τα 20/20 της κεντρικής όρασής του. Η περιφερειακή όραση δεν μπορεί να χαθεί εξαιτίας της ηλιακής αμφιβληστροειδοπάθειας», διευκρινίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος.

Πρακτικά, όλ’ αυτά σημαίνουν πως όποιος θα βρίσκεται εκτός Ελλάδας και θα θελήσει να παρακολουθήσει την αυγουστιάτικη έκλειψη του ηλίου, πρέπει απαραιτήτως να φορά ειδικά προστατευτικά γυαλιά. Μοναδική εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα αποτελούν τα λίγα λεπτά που η Σελήνη καλύπτει εντελώς τον Ήλιο, δηλαδή όταν θα έχει γίνει η μέρα νύχτα. Υπολογίζεται ότι αυτό θα συμβεί για το πολύ 2 λεπτά και 40 δευτερόλεπτα κατά την ολική έκλειψη του Ηλίου της 21ης Αυγούστου.

«Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως όποιος θέλει να παρακολουθήσει την έκλειψη με ασφάλεια πρέπει να φορά ειδικά γυαλιά που διαθέτουν εγκεκριμένα ηλιακά φίλτρα», τονίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτοσχέδια γυαλιά, κάμερες, κινητά τηλέφωνα, τηλεσκόπια ή κιάλια δίχως αυτά τα φίλτρα, ενώ ακόμα κι αν φοράει τα κατάλληλα γυαλιά, πάλι πρέπει να αποφύγει να κοιτάξει τον ήλιο μέσω των μεγεθυντικών συσκευών που προαναφέρθηκαν. Και αυτό, διότι οι συγκεκριμένες συσκευές θα εστιάσουν ακόμα περισσότερο τις ακτίνες του ηλίου στα μάτια και έτσι μπορεί να προκαλέσουν ακόμα πιο εύκολα έγκαυμα».

Η έκλειψη του Ηλίου συμβαίνει όταν η Σελήνη βρεθεί ανάμεσα στη Γη και στον Ήλιο και δεν είναι σπάνιο φαινόμενο (συμβαίνει σχεδόν κάθε χρόνο), αλλά συνήθως είναι μερική (είναι σπάνια η ολική) και δεν είναι πάντοτε ορατή.