Ιογενείς γαστρεντερίτιδες: Τι πρέπει να προσέχουμε;

Οι γαστρεντερίτιδες είναι λοιμώξεις του γαστρεντερικού συστήματος και αποτελούν ένα αρκετά συχνό ιατρικό πρόβλημα που χρήζει προσεκτικής αντιμετώπισης ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες.Οι ιογενείς γαστρεντερίτιδες αποτελούν το δεύτερο σε συχνότητα νόσημα μετά τις αναπνευστικές λοιμώξεις και αποτελούν το συχνότερο αίτιο διάρροιας σε παιδιά και ενήλικες. Η συχνότητά τους εξαρτάται από την ηλικία, τη χώρα και τις συνθήκες διαβίωσης του ατόμου.

Οι νοροϊοί, οι ροταϊοί, οι αδενοϊοί, οι αστροϊοί και οι σαποϊοί αποτελούν την κύρια αιτία ιογενούς γαστρεντερίτιδας, με τους τρεις πρώτους ιούς να προκαλούν επιδημίες γαστρεντερίτιδας. Το 90% των επιδημιών γαστρεντερίτιδας μη βακτηριακής αιτιολογίας παγκοσμίως οφείλεται στους νοροϊούς και είναι υπεύθυνοι για πολλές από τις τροφιμογενείς και υδατογενείς επιδημίες.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η συχνότητα των γαστρεντερίτιδων που προκαλούνται από βακτήρια και παράσιτα έχει μειωθεί, ως αποτέλεσμα εκτεταμένης εφαρμογής βασικών μέτρων δημόσιας υγείας, όπως είναι η παρακολούθηση, η συντήρηση και η βελτίωση των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης.

Οι πιο ευάλωτες ηλιακά ομάδες είναι τα παιδιά κάτω των πέντε ετών και τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Τα περισσότερα κρούσματα ιογενούς γαστρεντερίτιδας εμφανίζονται κατά τους χειμερινούς μήνες, σε αντίθεση με τις βακτηριακές ή παρασιτικές γαστρεντερίτιδες που εμφανίζουν έξαρση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και συνδέονται περισσότερο με την πλημμελή συντήρηση τροφίμων και ποτών.

Στον ανεπτυγμένο κόσμο κατά μέσο όρο εμφανίζονται 1 έως 3 περιστατικά ιογενούς γαστρεντερίτιδας ανά άτομο κατ’ έτος, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες ο αριθμός αυτός μπορεί να κυμαίνεται από 1 έως 18 επεισόδια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ),στον αναπτυσσόμενο κόσμο η θνησιμότητα από γαστρεντερίτιδα ανέρχεται σε 2.2 εκατομμύρια θανάτους ανά έτος.

Ο χρόνος εμφάνισης της λοίμωξης, δηλαδή ο χρόνος που χρειάζεται, από την είσοδο του μικροβίου στον οργανισμό μέχρι την εκδήλωση των συμπτωμάτων γαστρεντερίτιδας εξαρτάται από το μικροοργανισμό που προκαλεί τη γαστρεντερίτιδα. Για παράδειγμα, στα βακτήρια όπως η σιγκέλα είναι 16-72 ώρες, ενώ στην ιογενή γαστρεντερίτιδα 4-48 ώρες. Τα παράσιτα όπως η Giardia έχουν μεγαλύτερο χρόνο επώασης (1-2 βδομάδες).

Η ιογενής γαστρεντερίτιδα είναι μεταδοτικό συνήθως νόσημα. Μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, μέσω μολυσμένων χεριών ή μολυσμένου φαγητού και νερού. Επίσης μπορεί να μεταδοθεί μέσω μερικών κατοικιδίων ζώων.Τα κύρια συμπτώματα της ιογενούς γαστρεντερίτιδας είναι οι διάρροιες, συνήθως υδαρείς και οι έμετοι. Επιπλέον, μπορούν να εμφανισθούν ναυτία, πόνος και κράμπες στην κοιλιά, πονοκέφαλος, ανορεξία, μυικοί πόνοι, κόπωση, ρίγη και πιο σπάνια πυρετός (χαμηλή πυρετική κίνηση).

Τα συμπτώματα τις περισσότερες φορές είναι ήπιας μορφής και υποχωρούν χωρίς την επίσκεψη σε ιατρό. Σε περίπτωση που εμφανισθεί αιματηρή διάρροια, υπάρχει σοβαρότερη λοίμωξη. Η διάγνωση τίθεται σύμφωνα με τα συμπτώματα, τη φυσική εξέταση και μερικές φορές την παρουσία παρόμοιων περιπτώσεων στο περιβάλλον του ασθενή (λήψη λεπτομερούς ιστορικού από τον ιατρό, εξέταση και καλλιέργεια κοπράνων για παρουσία βλέννης, αίματος ή πύου). Η σοβαρότερη επιπλοκή που μπορεί να εμφανισθεί είναι η αφυδάτωση, ιδιαίτερα σε βρέφη, ηλικιωμένους και άτομα με διαταραχές ανοσοποιητικού συστήματος, στους οποίους ενδέχεται να είναι σοβαρής μορφής, καθώς ο οργανισμός τους χάνει περισσότερα υγρά από αυτά που μπορεί να αντικαταστήσει.

Ποια μέτρα βοηθούν στην πρόληψη της γαστρεντερίτιδας;

Προσέχουμε τους κανόνες υγιεινής, ιδιαίτερα πριν την κατανάλωση και την προετοιμασία φαγητού.

Φροντίζουμε να καταναλώνουμε ασφαλή τρόφιμα και νερό.

Αποθηκεύουμε και προετοιμάζουμε τα ωμά τρόφιμα ξεχωριστά από τα μαγειρεμένα. Είναι προτιμότερο να αποφεύγεται η κατανάλωση ωμών κρεάτων και ψαριών.

Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε σκεύη και προσωπικά αντικείμενα άλλων ατόμων (μαχαιροπίρουνα, πετσέτες, οδοντόβουρτσες κ.λπ).

Εάν έχουμε νοσήσει, φροντίζουμε να παραμένουμε στο σπίτι, ώστε να μη μεταδώσουμε τη λοίμωξη. Αν πιθανολογούμε πως το αίτιο της λοίμωξης βρίσκεται σε κάποια τροφή που καταναλώσαμε, μπορούμε να κρατήσουμε -εάν είναι εφικτό- κάποια ποσότητα σε περίπτωση ελέγχου.

Τα άτομα που νοσούν δεν θα πρέπει να συμμετέχουν σε προετοιμασία τροφίμων.

Προσέχουμε να καταναλώνουμε αποκλειστικά εμφιαλωμένο νερό εάν βρισκόμαστε σε ταξίδι.

Πλένουμε σχολαστικά τα χέρια μας μετά τη χρήση της τουαλέτας, όταν αλλάζουμε πάνες ή μετά από καθαρισμό.

Σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών, υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο, έναντι του ροταϊού, το οποίο θα πρέπει να ολοκληρώνεται το αργότερο μέχρι την ηλικία των 6 μηνών.

Τέλος, για την αποφυγή μετάδοσης της λοίμωξης, συστήνεται η αποχή από τον χειρισμό τροφίμων, η αποφυγή κλειστών χώρων όπου βρίσκονται άτομα ευπαθών ομάδων (ηλικιωμένοι, παιδιά) για όσο διαρκούν τα συμπτώματα και για τουλάχιστον 2 ημέρες μετά την αποδρομή τους.

Απόστολος Βανταράκης, Καθηγητής Υγιεινής στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών