Ήλιος: Ποιοι κινδυνεύουν να παρουσιάσουν βλάβες στα μάτια

Ο περισσότερος κόσμος ξέρει πόσο επιβλαβής είναι η υπεριώδης ακτινοβολία του ηλίου για το δέρμα, αλλά λίγοι συνειδητοποιούν ότι είναι εχθρός και των ματιών, ενώ ακόμα λιγότεροι γνωρίζουν ποιοι κινδυνεύουν ιδιαιτέρως από αυτήν.

Όπως εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School, υπάρχουν τρεις τύποι υπεριώδους ακτινοβολίας, οι UVA, UVB και UVC.

«Η UVC απορροφάται από την στοιβάδα του όζοντος και δεν συνιστά απειλή για την όραση (ή για το δέρμα). Η UVA και η UVB, όμως, έχουν βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες στα μάτια και την όραση», λέει.

Αν τα μάτια εκτεθούν σε τεράστιες ποσότητες της UV για μικρό χρονικό διάστημα, μπορεί να αναπτυχθεί φωτοκερατίτιδα, μία κατάσταση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το ηλιακό έγκαυμα των ματιών. Η φωτοκερατίτιδα προκαλεί κοκκίνισμα και αίσθηση ότι στο εσωτερικό των ματιών έχει μπει ξένο σώμα ή κόκκοι άμμου. Οι πάσχοντες έχουν επίσης μεγάλη ευαισθησία στο φως και δακρύζουν πάρα πολύ, ενώ συχνά νιώθουν και έντονο πόνο στα μάτια. «Η φωτοκερατίτιδα είναι η αιτία που χάνουν την όρασή τους όσοι μένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα στα χιόνια δίχως γυαλιά ηλίου», εξηγεί παραστατικά ο Δρ. Κανελλόπουλος.

Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερο διαρκεί η έκθεση των ματιών στην ηλιακή ακτινοβολία, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να αναπτυχθεί σοβαρή βλάβη τόσο στους επιφανειακούς ιστούς του ματιού (κυρίως στον κερατοειδή χιτώνα και τον κρυσταλλοειδή φακό), όσο και σε εκείνους που βρίσκονται βαθιά μέσα στα μάτια, όπως ο αμφιβληστροειδής χιτώνας.

Μακροπρόθεσμα, οι βλάβες αυτές μπορεί να εκδηλωθούν με τη μορφή σοβαρών παθήσεων, όπως ο καταρράκτης, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και ο καρκίνος στα βλέφαρα ή στο εσωτερικό του ματιού (μελάνωμα αμφιβληστροειδούς).

Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι «δεν ξέρουμε πόση ακριβώς έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία απαιτείται για να προκληθούν βλάβες στα μάτια, για αυτό και συνιστάται σε μικρούς και μεγάλους να μην βγαίνουν ποτέ στον ήλιο δίχως καλής ποιότητας γυαλιά ηλίου και καπέλο με φαρδύ γείσο», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος.

Για να παρέχουν επαρκή προστασία από τον ήλιο, τα γυαλιά ηλίου πρέπει να δεσμεύουν το 99-100% της UVA και της UVB, να απωθούν το 75-90% του ορατού φωτός, να έχουν φακούς με ομοιογενές χρώμα δίχως ατέλειες, και να έχουν κατά προτίμηση γκριζωπούς φακούς για να επιτρέπουν καλή αναγνώριση των χρωμάτων γύρω μας.

Τα γυαλιά αυτά καλό είναι επίσης να καλύπτουν τα μάτια και από τα πλάγια, διότι «η ηλιακή ακτινοβολία αντανακλάται στις λείες επιφάνειες, επομένως φθάνει και υπό γωνία στα μάτια», προσθέτει ο καθηγητής. Έρευνες έχουν δείξει ότι το νερό αντανακλά έως το 100% της UV, η στεγνή άμμος και το τσιμέντο έως το 25%, ενώ ακόμα και το γρασίδι αντανακλά ένα μικρό ποσοστό (κάτω από 5%).

Ειδικά όσοι συμμετέχουν σε δραστηριότητες ή σπορ που μπορεί να οδηγήσουν σε τραυματισμό των ματιών, χρειάζονται γυαλιά με φακούς από polycarbonate ή trivex, δύο συνθετικά υλικά που παρουσιάζουν μεγάλη αντοχή σε περίπτωση πρόσκρουσης.
Οι ομάδες υψηλού κινδύνου

Αν και η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στα μάτια κάθε ανθρώπου, υπάρχουν ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες που διατρέχουν πολύ αυξημένο κίνδυνο. Οι ομάδες αυτές είναι οι εξής, κατά τον Δρ. Κανελλόπουλο:

* Τα μικρά παιδιά. Τα παιδιά κατά κανόνα εκτίθενται στον ήλιο περισσότερο από όσο οι ενήλικες, αφού σε κάθε ευκαιρία πρέπει να τα αφήνουμε ελεύθερα να παίζουν σε υπαίθριους χώρους. Μάλιστα έχει υπολογιστεί ότι η ετήσια έκθεση των παιδιών στην ηλιακή ακτινοβολία είναι τριπλάσια από ό,τι των ενηλίκων. Δυστυχώς όμως μόλις το 5% των ενηλίκων αναφέρουν ότι τα παιδιά τους φορούν πάντοτε γυαλιά ηλίου, ενώ το 15% παραδέχονται ότι δεν φοράνε στα παιδιά τους ούτε καν καπέλο. Χωρίς την κατάλληλη προστασία, όμως, τα παιδιά διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο οφθαλμοπάθειας εξαιτίας του ήλιου επειδή οι φακοί των ματιών τους είναι ανώριμοι και έτσι δεν φιλτράρουν αποτελεσματικά την UV, με συνέπεια να φθάνει σε υψηλά επίπεδα έως βαθιά μέσα στα μάτια τους.

* Όσοι έχουν ανοιχτόχρωμα μάτια. Όσοι έχουν γαλάζια ή πράσινα ανοιχτά μάτια και βγαίνουν στον ήλιο δίχως γυαλιά ηλίου και καπέλο, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν σπάνιες μορφές καρκίνου στα μάτια, όπως το μελάνωμα στην ίριδα ή στον ραγοειδή χιτώνα του ματιού. Ο ραγοειδής χιτώνας λέγεται και αγγειώδης χιτώνας και είναι το μεσαίο από τα τρία στρώματα του ματιού (ανατομικά αποτελείται από την ίριδα, το ακτινωτό σώμα και τον χοριοειδή χιτώνα του ματιού).

* Όσοι έχουν κάνει εγχείρηση καταρράκτη. Κατά την εγχείρηση αυτή αφαιρείται ο θολωμένος φυσικός φακός του ματιού και αντικαθίσταται από τεχνητό φακό. Δίχως τον φυσικό φακό το μάτι είναι περισσότερο εκτεθειμένο στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου, ιδιαίτερα αν ο τεχνητός φακός που έχει τοποθετηθεί είναι παλαιού τύπου (οι νεότεροι φακοί είναι πιο απορροφητικοί). Επειδή, όμως, είναι δύσκολο να ξέρει ένας ασθενής τι είδους τεχνητός φακός έχει τοποθετηθεί στα μάτια του, συνιστάται σε όσους έχουν κάνει εγχείρηση για καταρράκτη να μην βγαίνουν στον ήλιο χωρίς γυαλιά ηλίου και καπέλο με φαρδύ γείσο.

* Όσοι λαμβάνουν φάρμακα που αυξάνουν την φωτοευαισθησία. Τα φάρμακα που αυξάνουν την ευαισθησία του δέρματος στον ήλιο (δηλαδή προκαλούν φωτοευαισθησία), μπορεί να καταστήσουν και τα μάτια ευαίσθητα σε αυτόν. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν ορισμένα αντιβιοτικά (φθοροκινολόνες, τετρακυκλίνες), αντισυλληπτικά και φάρμακα με οιστρογόνα που λαμβάνονται από το στόμα, τα ψωραλένια (χρησιμοποιούνται για δερματοπάθειες όπως η ψωρίαση), ορισμένα διουρητικά και ηρεμιστικά κ.ά. Αν παίρνετε συστηματικά φάρμακα για οποιονδήποτε λόγο, συζητήστε με τον οφθαλμίατρό σας το ενδεχόμενο να προκαλούν φωτοευαισθησία.