Γιατί κάποιοι ερωτεύονται τον ψυχολόγο τους;
Ένας από τους μεγαλύτερους υπαρξιακούς θεραπευτές του 21ου αιώνα, ο Ίρβιν Γιάλομ, όταν ρωτήθηκε να ορίσει τι είναι η ψυχοθεραπεία, την χαρακτήρισε ως «πρόβα για την πραγματική ζωή». Υπό αυτή την έννοια η ψυχοθεραπεία είναι ένα είδος προσομοίωσης που βοηθάει τον άνθρωπο να ωριμάσει στα πλαίσια της εξέλιξης του.
Πράγματι η ψυχοθεραπεία μιμείται τη ζωή. Η ζωή όμως δεν είναι πάντοτε ευχάριστη. Κρύβει απογοητεύσεις, ματαιώσεις, πόνο, τα οποία μπορούν να αφήσουν ανεξίτηλα σημάδια στον ψυχισμό ενός ανθρώπου. Ομοίως, η ψυχοθεραπεία, παρότι ευεργετική μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αποβεί ιδιαίτερα τραυματική εμπειρία. Μία από τις πιο τραυματικές εμπειρίες και «Αχίλλειος πτέρνα» της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας είναι η ερωτική εκμετάλλευση του θεραπευομένου από τον θεραπευτή, όπως επισημαίνει η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος Ασπασία Πασπάλη MSc, Bsc επιστημονική διευθύντρια ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Y.
«Για να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι το ατόπημα της «θεραπευτικής σαγήνης» θα πρέπει να κατανοήσουμε πόσο σημαντική φιγούρα είναι ο θεραπευτής για το θεραπευόμενο» σημειώνει και προσθέτει: «Η θεραπευτική σχέση, όπως άλλωστε και κάθε σχέση της ενήλικης ζωής, παρότι φαινομενικά αποτελεί ξεχωριστή και ιδιαίτερη σχέση, αν την εξετάσουμε καλύτερα προκύπτει ότι είναι μια επανάληψη της σχέσης του ατόμου με σημαντικά πρόσωπα της παιδικής του ηλικίας. Ακολούθως, ένας θεραπευτής μπορεί να βιώνεται ταυτόχρονα ως φροντιστικός ή τιμωριτικός, απαιτητικός ή ελαστικός, προσιτός ή απρόσιτος.
Πολλές φορές ο θεραπευόμενος/η αναπτύσσει ερωτικά συναισθήματα για τον θεραπευτή. Ο θεραπευτής εξιδανικεύεται και βιώνεται ως μία πανίσχυρη και σχεδόν μαγική φιγούρα που ασκεί καθοριστική επιρροή πάνω του. Επίσης, ο θεραπευτής βιώνεται ως ένας πατέρας ή μια μητέρα, που ξέρει τα πάντα, έχει όλες τις απαντήσεις και μπορεί να προστατεύσει τον θεραπευόμενο/η προσφέροντας του καταφύγιο σε κάθε δυσκολία. Η εξιδανίκευση αυτή υποθάλπει και τρέφει το ερωτικό στοιχείο δημιουργώντας ερωτική έλξη προς τον θεραπευτή».
Το πώς θα διαχειριστεί ο θεραπευτής τα ερωτικά συναισθήματα που αναδύονται από τον θεραπευόμενο είναι ένα από τα κομβικότερα σημεία μιας θεραπείας. «Σε κάθε περίπτωση», τονίζει η κ. Πασπάλη, «η ανταπόκριση στο ερωτικό κάλεσμα του θεραπευόμενου θα ήταν πέρα για πέρα καταστροφική όχι μόνο για την πορεία της θεραπείας αυτής κάθε αυτής αλλά κυρίως για τον ψυχισμό του. Πέραν της δεοντολογικής και επαγγελματικής πλευράς, όπου μια ερωτική σχέση του θεραπευτή με τον θεραπευόμενο συνιστά απόλυτο εκμαυλισμό του πρώτου προς τον δεύτερο, αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι το τι συμβαίνει στην ψυχική οικονομία του θεραπευομένου.
Ο θεραπευόμενος/η που έχει πέσει θύμα εκμετάλλευσης από τον θεραπευτή χάνει κάθε είδους εμπιστοσύνης προς το πρόσωπό του. Μάλιστα η απώλεια εμπιστοσύνης μπορεί να γενικευθεί και να αποδοθεί σε όλα τα σημαντικά πρόσωπα της ζωής του. Ο θεραπευόμενος νιώθει προδομένος και καταρρακωμένος, συναισθήματα τα οποία θα δυσκολευτεί να αποβάλλει. Οι πληγές του παρελθόντος, που έχουν ξεκινήσει να επουλώνουν, αρχίζουν να ανοίγουν ξανά και ο ψυχισμός του αρχίζει να αιμορραγεί.
Η πραγματική θεραπευτική σχέση», καταλήγει η κ. Πασπάλη, «βασίζεται στην αμοιβαία και παραγωγική αγάπη, όπου ο θεραπευτής φροντίζει για την ψυχοσυναισθηματική ωρίμανση του θεραπευομένου. Έτσι, ένας έμπειρος θεραπευτής βοηθάει τον θεραπευόμενο να κατανοήσει το απατηλό του ερωτικού καλέσματος, να ξεδιαλύνει τις αυταπάτες, οδηγώντας τον από το σκοτάδι στο φως και την ελευθερία».
