Η Ελλάδα πρώτη στην κατανάλωση των αντιβιοτικών

Η χώρα μας συγκαταλέγεται στις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα μικροβιακής αντοχής κυρίως στο νοσοκομειακό χώρο και για συγκεκριμένα είδη μικροβίων, όπως είναι τα ανθεκτικά στις καρβαπενέμες Gram αρνητικά παθογόνα. Η μη ορθή και ανεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών δημιουργεί όλες εκείνες τις συνθήκες για την περαιτέρω ανάπτυξη της αντοχής των μικροβίων στα ήδη περιορισμένα αντιβιοτικά που διαθέτουμε για τη θεραπεία σοβαρών λοιμώξεων που προκαλούνται από αυτά.

Όσον αφορά την  κοινότητα, τα κυριότερα παθογόνα, η αντοχή των οποίων στα βασικά αντιβιοτικά είναι σημαντική, αποτελούν ο Πνευμονιόκοκκος και το Κολοβακτηρίδιο. Βασικές κατηγορίες αντιβιοτικών,  όπως η πενικιλλίνη και οι μακρολίδες,  λόγω της σημαντικής αντοχής δεν επιτρέπουν τη χρήση των φαρμάκων αυτών ως μονοθεραπεία σε σοβαρές λοιμώξεις όπως είναι η πνευμονία της κοινότητας. Για την E.coli συγκριτικά στοιχεία πολυκεντρικής μελέτης αναδεικνύουν από το 2005 έως το 2012 σημαντική αύξηση της αντοχής στις κινολόνες, για στελέχη που προκαλούν ανεπίπλεκτη κυστίτιδα,  καθώς και για το σύνολο των στελεχών που απομονώθηκαν από ασθενείς με ουρολοίμωξη κοινότητας.

Η χώρα μας  συνεχίζει να παραμένει πρώτη στην κατανάλωση των αντιβιοτικών στην κοινότητα ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα περισσότερα φάρμακα πρώτης επιλογής εδώ και αρκετά χρόνια είχαν αντικατασταθεί από πιο προωθημένα αντιβιοτικά κυρίως για τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, καθώς και για τις λοιμώξεις του κατώτερου ουροποιητικού που αποτελούν τις συχνότερες λοιμώξεις στην κοινότητα. Το αισιόδοξο μήνυμα είναι ότι αρχίζουν να αυξάνονται πάλι οι καταναλώσεις κάποιων εξ’ αυτών  των αντιβιοτικών που αναδεικνύει μία ποιοτική βελτίωση της συνταγογράφησης.

Όσον αφορά τη νοσοκομειακή κατανάλωση η χώρα μας βρίσκεται στη 10η θέση ανάμεσα στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες, αλλά στην πρώτη θέση στην κατανάλωση των προωθημένων αντιβιοτικών που αποτελούν τις τελευταίες θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση σοβαρών λοιμώξεων από πολυανθεκτικά βακτήρια. Το νέο θεσμικό πλαίσιο για τη διαχείριση των αντιβιοτικών στα νοσοκομεία  στοχεύει στη βελτίωση τόσο των ποιοτικών όσο και των ποσοτικών παραμέτρων της συνταγογράφησης στο νοσοκομειακό χώρο.

Σε πρόσφατη δημοσκόπηση(Νοέμβριος 2015) που πραγματοποιήθηκε από το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. με την συμβολή της Kapa Research, αναδεικνύονται τα ακόλουθα ενδιαφέροντα συμπεράσματα αναφορικά με την κατανάλωση των αντιβιοτικών στην κοινότητα, σε σύγκριση και με αντίστοιχη δημοσκόπηση του Νοεμβρίου 2014:

1. Ένας στους δυο ενήλικες άνω των 18 ετών έχει πάρει κάποιο αντιβιοτικό τον τελευταίο χρόνο. Το ποσοστό αυτό παραμένει σταθερό τα τελευταία χρόνια. Οι κυριότερες αιτίες λήψης αντιβιοτικού είναι σταθερά οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, κυρίως ο πυρετός, ο πονόλαιμος, η ιγμορίτιδα και η παρουσία ακροαστικών. Το ποσοστό των παιδιών κάτω των 18 που πήρε αντιβιοτικά τον τελευταίο χρόνο, όπως δηλώνεται από την οικογένειά τους, είναι 72,4% (3 στα 4 παιδιά) και είναι αυξημένο σε σχέση με πέρυσι (60%)
2. Ένας στους τέσσερις που πήρε αντιβιοτικό τo 2014 το πήρε χωρίς ιατρική συνταγή, είτε αγοράζοντάς το είτε έχοντας στο σπίτι από πριν. Το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 19% το 2015, ελάττωση που είναι στατιστικά σημαντική και οφείλεται στη μείωση της αγοράς αντιβιοτικού χωρίς συνταγή (OTC). Όσον αφορά το ποσοστό που το 2014 προσκόμιζε συνταγή στο φαρμακοποιό εκ των υστέρων (6%), το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σημαντικά το 2015 σε 9,2% . Συγχρόνως, 35% των ερωτηθέντων έχει στο σπίτι ανά πάσα στιγμή αντιβιοτικό για ώρα ανάγκης. Οι αριθμοί αυτοί είναι σταθεροί σε σχέση με το 2013 και το 2014.
3. Το ενθαρρυντικό και αυξημένο σε σχέση με το παρελθόν ποσοστό 45%  που το 2013 και 2014 δήλωνε ότι δε θα πάρει αντιβιοτικά στο επόμενο επεισόδιο κρυολογήματος ή γρίπης μειώνεται σε 39% το 2015, γεγονός που φαίνεται να συσχετίζεται με την καταγραφείσα αύξηση της συνταγογραφούμενης χρήσης αντιβιοτικών.

Το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. προωθώντας δράσεις με στόχο την προώθηση της ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών έχει συγκροτήσει ειδική Επιτροπή από ειδικούς επιστήμονες που ασχολούνται κατά αποκλειστικότητα με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Ήδη έχουν εκπονηθεί συγκεκριμένες προτάσεις προς το Υπουργείο Υγείας που στοχεύουν στην βελτίωση της συνταγογράφησης στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, αλλά και στο νοσοκομειακό χώρο.

Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά την κοινότητα στόχος είναι η ενίσχυση των ιατρών με εργαλεία που βοηθούν την επιλογή της καταλληλότερης εμπειρικής θεραπείας για τις συχνότερες λοιμώξεις, όπως είναι για παράδειγμα η οξεία φαριγγοαμυγδαλίτιδα, με τη χρήση άμεσων διαγνωστικών τεστ από τον ίδιο τον κλινικό ιατρό μπροστά στον ασθενή, όπως το Strep test για την ταχεία εντός 5 λεπτών διάγνωση της παρουσίας στρεπτοκόκκου και με πολύ χαμηλό κόστος, καθώς και των επικαιροποιημένων κατευθυντήριων οδηγιών.

Στο νοσοκομειακό χώρο στόχος είναι η εφαρμογή του νέου θεσμικού πλαισίου με την αποτελεσματική λειτουργία της Ομάδας Επιτήρησης και Ορθολογικής Χρήσης των Αντιβιοτικών (ΟΕΚΟΧΑ) και τη διαφύλαξη των τελευταίων θεραπευτικών επιλογών που διαθέτουμε για σοβαρές λοιμώξεις από πολυανθεκτικά μικρόβια. Επιπλέον,  ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στον περιορισμό της χειρουργικής αντιμικροβιακής προφύλαξης, που αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο δράσης για τον έλεγχο της κατανάλωσης των αντιβιοτικών στο νοσοκομειακό χώρο σε διεθνές επίπεδο.

Τέλος,  βασικός πυλώνας όλων των δράσεων είναι η ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση των ιατρών που συνταγογραφούν σε όλους τους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας μέσα από ειδικά προγράμματα βάσει των  επικαιροποιημένων κατευθυντήριων οδηγιών που εξέδωσε το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων.